Hirsutizm, kadınlarda terminal kılların erkek tipinde artması ve dağılımı olarak tanımlanan, ayrıca psikososyal sonuçları olan bir bozukluktur. Kadınlarda aşırı miktarda erkeksi siyah kılların olmaması gereken yerlerde (bıyık, çene, göğüs, ve karında) büyümesidir. Genel olarak üreme çağındaki kadın popülasyonunun yaklaşık % 5-8 kadarını etkiler. Hirsutizm çoğunlukla altta yatan endokrin bir bozukluğun göstergesidir ve bu durum genellikle hiperandrojenemi ile karakterizedir. Ancak normal serum androjen düzeylerinin varlığında da hirsutizm görülebilir. Hirsutizm hiperandrojenemi veya kıl folliküllerinin normal seviyedeki androjenlere artmış hassasiyetinin sonucu olarak ortaya çıkan bir durumdur. İdyopatik hirsutizm ve polikistik over sendromu (PKOS) oluşturmaktadır. Belirtileri genellikle barizdir ve basit tetkiklerle kolayca tanı konabilir. Kozmetik uygulamalar arasında en iyisi lazer epilasyondur, ama maliyeti yüksektir.
(Hirsutizm)Aşırı kıllanma nedenleri
Periferik
-İdyopatik hirsutizm(En sık görülen),
-Parsiyel androjen duyarsızlığı(5- α redüktaz eksikliği)
-HAİR-An sendromu(Hirsutizm, androjenizasyon, insülin direnci, akantozis nigrikans)
-Hiperprolaktinemi
Gonadal
-Polikistik Over Sendromu(2. En sık görülen neden, polikistik overler, kronik anovulasyon ile karekterizedir)
-Hipertekozis
-Over tümörleri(Sertoli-Leyding hücreli tümör, granüloza hücreli tümör, tekoma, gynandroblastom, lipoid hücreli tümör, luteoma, hipernefrom, Brenner’s tümörü),
-Gonadal disgenezi(XY ya da H-Y antijen pozitif mozaik Turner sendromu)
Adrenal
-Cushing sendromu,
-Adrenal Aşırı yanıtlılık,
-Konjenital Adrenal hiperplazi(klasik, nonklasik, kriptik, erken başlangıçlı),
-21-hidroksilaz eksikliği,
-11-hidroksilaz eksikliği,
-3β-hidroksisteroid dehidrogenaz eksikliği,
-17α-hidroksilaz eksikliği,
-Adrenal tümörler
Egzojen
-Minoksidil, Dilantin, Siklosporin, Anabolik steroidler, asetazolamid(diamox), penisilamin, androjenik progesteron içeren oral kontraseptifler, danazol, androjenik steroidler, psöralenler, hidroklorotiazid, fenotiyazinler
Konjenital anomaliler
-Trizomi-18(Edwards sendromu),
-Cornelia de Lange sendromu,
-Hurler Sendromu,
-Juvenil hipotiroidi
-Akromegali,
-Konjenital eritropoetik porfirya
Aşırı kıllanma(hirsutizm) belirtileri
En sık neden idyopatik hirsutizmdir. Bu kadınların hormon düzeyleri normaldir. İdyopatik hirsutizminin nedeni bilinmemektedir. Kıl köklerinde kandaki testosterona karşı bir hassasiyet artması vardır. Hafif şiddetli androjen aracılı tüylenme ve düzenli menstrüasyon idiyopatik hirsutizme işaret eder. Daha ileri tetkiklere gerek yoktur. Aşırı kıllanmanın ikinci en sık nedeni polikistik over sendromudur. Polikistik over sendromu olan kadınlarda tüylenme yanında saçlarda dökülme, akne, adet düzensizlikleri olabilir. Bu kadınlarda kilo alma, kısırlık ve şeker hastalığı riski vardır
Prolaktin hormonunun fazla olması, adrenal (böbrek üstü) bezin fazla çalışması ve kullanılan bazı ilaçlar, yumurtalık ve adrenal bezdeki tümörler de aşırı kıllanma yapabilir.
Tümör olan hastalarda kıllanma ani ve hızlı başlar. Saçlar dökülür, ses kalınlaşır ve erkek tipi bir yapı oluşur. DHEAS(dehidroepiandrostenedion sülfat) aşırı yükselir. Teşhis için over ve adrenal bez tomografisi yapılılmalıdır. Hirsutizmin tanısında testosteron, androstenedion, DHEAS, 17 alfa hidroksi progesteron ve prolaktin hormonlarına bakılmalıdır. Kıllanması olan kadınların kan testosteronu yüksekse bunların % 65-85 kadarında polikistik over vardır.
Adrenal bezlerin büyümesi varsa 17 hidroksi progesteron düzeyi yüksek çıkar. ACTH iğnesi (Synacten) sonrası 17-OHP konsantrasyonu >30 nmol/L olması 21-hidroksilaz enzim eksikliği için tanı kriteridir.
Hipertrikoz
Aşırı miktarda vücut kılı büyümesidir. Glukokortikoidler, fenitoin, siklosporin ve minoksidil, oral kontraseptiflerin bırakılması ve kilo alımı hipertrkoza neden olabilir. Hirsutizm hipertrikozdan ayırt edilmelidir.
Aşırı kıllanmada tedavi
Genellikle altta yatan nedene yönelik olarak işlem yapılır. Tedaviye kozmetik uygulamalar ve ilaç tedavisi ile aynı anda ya da farklı zamanlarda başlanabilir. Hekimler genellikle her iki yaklaşımdan da yararlanabilir. Aşırı kıllanmaya karşı kıl uzaklaştırıcı etkin uygulamalara rağmen henüz ideal bir tedavi yöntemi geliştirilememiştir. Aşırı tüylenmeye karşı kesinlikle traş önerilmez, ama ağda uygulanabilir. Kozmetik uygulamalar arasında en iyisi lazer epilasyondur. Bu yöntemlerin ilaç tedavisi ile birlikte yapılması daha yararlı olmaktadır.
Hirsütizm tedavisi sabır gerektirir, ilaç tedavilerinin etkisinin görülebilmesi için ortalama 3-6 ay geçmesi gerekebilir. İlaç tedavisiyle genellikle kıllanma 6-18 ayda azalır ve daha sonra yeni bir durgunluk dönemine girer. İlaç olarak oral kontraseptifler, spironolakton, siproteron asetat, finasterid ve flutamid en sık kullanılan ajanlardır. Polikistik over varsa metformin de faydalı olabilir. Aşırı kıllı kişiler çok kilolu ise, kilo vermesi çok faydalı olur.
Aşırı Kıllanmada tedavi
-Tedavi etmeme,
-Bölgesel tedavi:Tıraş etme tüylenmeyi hızlandırmaz
-Östrojen + antiandrojen tedavi: Tüylenme belirli bir zaman gerektirdiğinden, tedavinin maksimal etkisi 9-12 aydan önce görülemez. İlaç tedavisi çoğu zaman tatmin edici değildir. Jinekelog ya da endokrin uzmanı tedaviyi başlamalıdır.
-Lazer ve fotoepilasyon: Isı ile yok edilen koyu renk kıl köküne odaklanmış ışık enerjisi ne bağlı olarak kıl büyümesi engellenmiş olur. 3-4 tedavi seansından sonra kıl büyümesi kalıcı olarak %40-50 oranında azalır Eğer menstrüal siklus düzensizse serum prolaktin yanında ,serum testosteron düzeyi tespit edilmelidir. -Cushing sendromu ekarte edilmelidr(Kısa 1,5 mg deksametazon testi).
-Pratikte, serum testosteron < 5 nmol/l ve dehidroepiandrosteron sülfat < 20 µmol/l androjen üreten bir tümör olasılığı ekarte edilmelidir.
-Eğer tüylenme ilerlerse, virilizm belirtileri (sesde kalınlaşma ,kaslarda erkek tipi büyüme gibi)ya da belirgin şekilde anormal laboratuvar sonuçları mevcutsa daha ileri tetkikler yapılmalıdır.
-Eğer Cushing sendromu ya da ender bir tümörden şüphe ediliyorsa endokrin uzmanına sevk edilmelidir.
-Artmış bir serum testosteron değeri, düzensiz menstrüal siklus ve kısırlık bir jinekoloğa sevki gerekli kılar.
-Kilo verme risk faktörlerini azaltır.
.
Aşırı kıllanma görülen idyopatik hirsutizm ve polikistik over sendromu olan hastalarda antiandrojen ilaç tedavisi
-Eflornitin: Yüz kıllanmasını azaltan merhemi var.
-Deksametazon (doğuştan gelen adrenokortikal hiperplazi tedavisinde de kullanılır)
-Östrojen hakimiyeti olan oral kontraseptifler
-Medroksiprogesteron asetat depot(Depo-Provera)
-Spironolakton
-Ketokonazol
-Metformin
-Siproteron asetat
-Simetidin,
-GnRH agonisti flutamid
NOT:Gül düşünürsen gülistan olursun….
Soru:Hapşırığın saatteki hızı maximum 161 km'dir. Buna göre 30 dk karşılıklı yemek yiyen iki kişiden biri grip olsa ve bu kişi yemek yediği gözlüksüz arkadaşının yüzüne bilmeyerek bir kez hapşırsa, hapşırık kişinin gözüne gelse, hapşırığın karşıdaki kişinin gözünün içine girme ihtimali yüzde kaçtır? Cevap:Bir dakikada göz kırpması 24 kez olur. Göz kırma süresi 0.2 sn'dir.Göz kapama 0.1 sn'dir.Yani 60 sn'nin 2.4 sn'yesinde göz kapalıdır.Buna göre doğru cevap: Göze girme oranı %96, girmeme oranı %4'dür.